تجهیزات نیروی هوایی ترکیه
کشور ترکیه از دیرباز یکی از قویترین نیروی های هوایی جهان را داشته.
نیروی هوایی ترکیه به ترکی استانبولی: Türk Hava Kuvvetleri بخشی از نیروهای پنج‌گانهٔ مسلح ترکیه است. این نیرو از شعبه‌های اصلی مسلح این کشور بوده و یکی از بزرگترین نیروهای هوایی در سطح جهان است. نیروی هوایی ترکیه با بیش از ۹۳۰ هواگرد ، پس از نیروهای هوایی ایالات متحدهٔ آمریکا و پادشاهی بریتانیا، سومین نیروی قدرتمند ناتو به‌شمار می‌رود. این نیرو توانایی کارکردهای بین‌الملی و مانورهای مختلف در سطح همهٔ قاره‌های جهان را داراست. نیروی هوایی ترکیه مابین تاریخ ژوئن ۱۹۰۹ تا ژوئن ۱۹۱۱ تأسیس شده‌است. پس از تأسیس این نیرو، گردان‌های پرواز آن در جنگ‌های بالکان و جنگ جهانی اول شرکت کردند؛ به‌طوری که در دسامبر سال ۱۹۱۶، نیروی هوایی ترکیه تعداد ۹۰ هواپیمای فعال را به خود اختصاص داده بود. پس از پایان‌یافتن جنگ جهانی و در سال ۱۹۱۹، بخش از این نیرو منحل شده و بعد از آن نیز توسط وزارت جنگ ترکیه بسته شد. ولی برخی از افسران و درجه‌داران ترک برای ابقای این نیروی هوایی تلاش زیادی کردند و هواپیماهای باقی‌مانده از جنگ جهانی اول را در واحدهای جدیدی سازماندهی کردند. این واحدها در شهرهای ازمیر، استانبول، الازیغ، دیاربکر و قونیه راه‌اندازی شدند. (در هنگام مطالعه این مقاله این مسئله را هم در نظر بگیرد که ترکیه از کشور های عضو ناتو است)
در واقع نیروی هوایی ترکیه بر پاییه نیروی هوایی امپراتوری عثمانی ساخته شده که زمانی از بزرگترین نیروی هوایی جهان بود. بعد از فروپاشی این امپراتوری اکثرچه ترکیه نتوانست در راه امپراتوزی عثمانی را در ساخت و تولید تجهیزات پیش برود ولی همواره یکی از بزرگترین نیروی های هوایی جهان باقی ماند
همچنین ترکیه جزء برنامه اشتراک گذاری اتمی نیز است
“”””
سیاستی است در ناتو به نام اشتراک گذاری هسته ای
در این سیاست کشورهای که قدرت اتمی نیست به تجهیزات اتمی مجهز می شود و انها حق نگهداری و برنامه ریز استفاده از انها را دارند
در این فرایند کشور غیر هسته ای به بمب اتمی مجهز شده و حتی تجهیزات انبار و نگهداری و پرتاب ان(مثلا جنگنده مورد نیاز) به ان داده می شود ولی تنها در زمان یک نبرد اتمی بر ضد ناتو حق دارد بدون مشورت با دیگر متحدین ناتو از انها استفاده کنند
کشورهای این پروژه همگی دارای بمب هواپرتاب اتمی بی۶۱ هستند
هلند، بلژیک و الان هر کدان حدود ۲۰ بمب
ایتالیا : حدود ۹۰ بمب
ترکیه : حدود ۴۰ بمب (برای پرتاب از اف۱۶)
البته این تنها یک توان ثانویه اتمی است و یک توان دفاعی و نه تهاجمی چرا؟
برد پرتاب این بمب ها به برد جنگنده حامل محدود است و تعداد انها هم کم است و برای هدف قرار دادن یک قدرت بسیار کم
از این رو این کشور توان تهاجم اتمی ندارند..مثلا کشوری مثل ترکیه با ۴۰ بمب و برد محدود جنگنده ها چه میتواند بر ضد روسیه بکند ؟؟الا هدف قرار داد اهدافی در محدوده مرزهای خود (این مسئله در نظر بگیرد که یک جنگنده برای رسیدن به هدفش باید با تعداد زیادی پدافند جنگنده هم روبرو شود زیرا این سلاح ها هواپرتاب هستند و روی موشک نصب نمی شوند ) ولی کشوری پهناوری مانند روسیه که دارای صدها موشک اتمی است و بسیاری از انها نیز زیر دریایی پرتاب هستند جای زیر دریایی هم مشخص نیست و برای کشوری مانند المان و هلند ویا ترکیه اصلا قابل دستراسی نیست از این رو این کشورها به فرض اینکه مسکو و سن پترزبورگ را هدف قرار دهنده با سیلوهای روسها در شرق این کشور ویا لانچر های پرتاب متحرک ویا زیر دریایها چه کنند از این رو استفاده تنهایی از این سلاح ها به هر دلیل بر ضد یک قدرت اتمی چون روسیه ویا امریکا دیوانگی تمام است
البته این سلاح ها امریکا بوده و تحت نظارت انها است و ترکیه ویا هلند و المان نمی توانند و جز یک جنگ اتمی از انها استفاده کنند””””
در جریان جنگ جهانی دوم ترکیه بی طرف ماند و این کشور از امریکا هواگرد های مختلفی مانند هواپیما پی ۴۷ و پی ۴۰ و یا بمب افکن های چون ب ۲۵ و ب۲۴ را تحویل گرفت. بعد از پایان جنگ جهانی دوم ترکیه که جز بلوک غرب بود و در دهه ۱۹۵۰ به عضویت پیمان ناتو در امد که وظیفه مهمی بر عهده داشت. این وظیفه مهم جلوگیری از دست یابی شوروی به دریایی مدیترانه در صورت لزوم بود. ترکیه به دلیل داشتن تنگه بسفور که در واقع مرزی بین دریایی سیاه و دریایی مدیترانه می باشد نقش مهم را بازی می کرد (البته بوسفور مرز بین دریایی سیاه و دریایی مرمر است ولی مرمر به مدیترانه راه دارد)و تنها راه دستراسی شوروی به مدیترانه از این مسیر بود دست کم سریعترین راه دستراسی(البته شوروی می توانست اروپا را دور زده و از طریق اقیانوس اطلس به مدیترانه برسد)
از این رو ترکیه باید خود را اماده برای مقابله با شوروی می کرد از جمله اینکه ترکیه در خط دفاع اول و همسایه شوروی بود و در همجواری ده ها لشکر ارتش شوروی در قفقاز بود. شاید تنها این نکته که ارتش شوروی در دهه ۱۹۷۰ بیش از ۵۵ لشکر زرهی ، مکانیزه ، پیاده و توپخانه در قفقاز مستقر کرده بود همه داستان را مشخص کند. البته ترکیه دشمن دیگری نیز داشت.
ترکیه بر سر جزیره قبرس در مدیترانه با یونان اختلاف ارضی داشت و بارها این دو کشور نتنها تا سر حد جنگ پیش رفتند بلکه دست کم در یک مورد در سال ۱۹۷۴ این دو بر سر قبرس وارد جنگ نیز شدند. از این رو نیروی هوایی ترکیه باید خود را اماده نبرد در دو جبهه می کرد
در دوران جنگ سرد ترکیه مشتری تجهیزات امریکایی بود. سازمانده ای این ارتش اگرچه بر اساس ارتش عثمانی شکل گرفته بود ولی با عضویت با ناتو استانداردهای غربی بیشتری وارد این ارتش شد
قبل از بررسی تجهیزات نیروی هوایی ترکیه بهتر است نگاهی به جنگنده های قبلی ترک ها بیندازیم که همکنون از خدمت خارج شده است
(شایان به ذکر است برای اشنایی با تجهیزاتی که در پایین معرفی می شود تنها کافی است روی اسم انها کلیک کنید)
تی۳۳: اولین جت به خدمت در امده ارتش ترکیه بود. تی ۳۳ یک جت اموزشی دو سرنشینه با توان رزمی بود که بر اساس پی ۸۰ ساخته شده بود. ترکیه این جت را به صورت نو و دست دوم از امریکا، کانادا و المان دریافت کرد. ترکیه تا میانه دهه ۱۹۷۰ دست کم ۲۳۸ فروند تی ۳۳ و ار تی ۳۳ نسخه شناسایی را تحویل گرفت
اف۸۴ : ترکیه سه نسخه اف۸۴ مانند نسخه تاندر استریک ، تاندر جت و نسخه شناسایی را خریداری کرد. ترکیه در مجموع ۶۸۶ فروند اف۸۶ را از امریکا( ۴۴۶ فروند از امریکا خریداری شد) انگلستان، فرانسه و المان به صورت نو و دست دوم تحویل گرفت
اف۸۶ سابر : ترکیه در مجموع ۱۶۰ فروند اف۸۶ از بلژیک ، هلند، دانمارک، کانادا و امریکا به صورت نو و دست دوم تحویل گرفت اف۱۰۰ سوپر سابر: نخستین جت مافوق صوت ترکیه که البته نخستین جت مافوق صوت جهان نیز بود که این کشور در مجموع ۲۹۰ فروند اف۱۰۰ از انواع دی و اف را دست دوم از دانمارک و امریکا تحویل گرفت. البته تنها ۲۲ فروند از دانمارک به صورت دست دوم تحویل گرفت
اف۱۰۴ استار فایتر: نخستین جت ترکها با سرعت بیش از دو ماخ. این کشور در مجموع ۳۷۳ فروند اف۱۰۴ را به صورت نو و دست دوم از امریکا، کانادا، المان غربی، ایتالیا، بلژیک،هلند،نروژ تحویل گرفت که شامل F-104G و نسخه S با توان حمل موشک اسپارو تولیدی در ایتالیا نیز بود
تی-۳۷: یک جت اموزشی دو سرنشینه با دو خدمه در کنار هم. ترکیه ۷۰ فروند از این جت را به صورت نو و دست دوم طی دو سری از امریکا تحویل گرفت و تا سال ۲۰۱۰ در خدمت باقی ماند
اف۱۰۲ دلتا داگر: دلتا داگر یک شکاری رهگیر امریکایی بود که نخستین جت بال دلتای امریکایی و تنها جت بال دلتای ترکها نیز بود. ترکیه ۴۷ فروند اف۱۰۲ را به صورت دست دوم بین سالهای ۱۰۶۸ تا ۱۹۷۲ تحویل گرفت که در کنار ان نیز ۵۵۰ تیره موشک فالکن در انواع حرارتی و رادار نیم فعال را نیز تحویل گرفت که تنها از اف۱۰۲ پرتاب میشد. این شکاری در اوائل دهه ۱۹۹۰ از خدمت خارج شد
تمامی جنگنده های که در بالا به انها اشاره شد امروزه از خدمت خارج شده اند و همکنون بهتر است به وضعیت امروزه ارتش ترکیه بپردازیم
نیروی هوایی ترکیه همکنون دارای ۱۳ پایگاه هوایی در سراسر خاک این کشور است.این ۱۳ پایگاه عبارت است از
- پایگاه هوایی ایکینچی که در انکارا قرار دارد و محل استقرار جنگنده های اف۱۶ است
- پایگاه هوایی بالیکسیر که در غرب این کشور در شهر بالیکسیر قرار دارد و محل استقرار جنگنده های اف۱۶ و بالگرد های کوگارد است
- پایگاه هوایی باندیرما که شمال غرب این کشور در نزدیکی تنگه بوسفور قرار دارد و محل استقرار جنگنده های اف۱۶ و بالگرد های کوگارد است
- پایگاه هوایی چیگلی در جنوب غرب ترکیه در نزدیکی دریایی مدیترانه قرار دارد که محل استقرار یگان های اموزشی مجهز به جت اموزشی تی ۳۸ و همچنین هواپیما های ترابری است
- فرودگان دیاربکر در مرکز شهر دیاربرک در مرکز این کشور (نزدیک به جنوبی شرق این کشور) که محل استقرار اف۱۶ و بالگرد های کوگارد است
- پایگاه هوایی ارهاچ مالاتیا که در مرکز این کشور و تقریبا در جنوب این کشور قرار دارد و محل استقرار جنگنده های اف۴ فانتوم و ترمینتاور و بالگرد های کوگارد است
- فرودگاه اریکلت که در مرکز این کشور در نزدیکی شهر قیصریه قرار دارد و محل اسقرار هواپیماهای ترابری است
- فرودگاه اسکی شهر که در شهر اسکی شهر در مرکز ترکیه متمایل به شمال غرب ترکیه قرار دارد و محل استقرار جنگنده های فانتوم، ترمیناتور و نسخه شناسایی فانتوم است
- پایگاه هوایی اتیمسگوت که در شمال این کشور در انکارا مستقر است و محل استقرار هواپیماهای ترابری و VIP می باشد
- پایگاه هوایی گازیمیر که در غرب این کشور در نزدیکی دریایی مدیترانه قرار دارد و محل استقرار هواپیماهای اموزشی تی۳۳ و یگان های ترابری است
- پایگاه هوایی اینجرلیکس که در ادنا در جنوب کشور شکور در کنار دریایی مدیترانه قرار دارد و محل استقرار چندین اسکادران مختلف ارتش امریکا می باشد و خود ارتش ترکیه نیز در انجا جنگنده اف۱۶ مستقر کرده است
- فرودگاه قونی در مرکز این کشور متمایل به جنوب غربی که محل استقرار اواکسها و فانتوم می باشد
- فرودگاه اماسیا مرزیفون در شمال این کشور که محل استقرار جنگنده های اف۱۶ می باشد
نیروی هوایی ترکیه وکلا ارتش ترکیه نتنها خرید های خارجی زیادی دارد بلکه تولید داخلی بسیاری از جمله در بخش زمین دارد که بعدها در مقاله ای در مورد تجهیزات نیروی زمینی ترکیه به ان خواهیم پرداخت ولی چیزی که مشخص است نیروی هوایی ترکیه مانند اکثر کشورهای عضو ناتو دارای استاندارد بالای و سطح بالای اموزش خلبانان است و بسیار وابسته به توان داخلی است و در کنار پاکستان باید ان را از جمله خودکفا ترین و مستقل ترین نیروی هوایی همسایه ایران دانست
اگرچه تعداد زیادی اف۱۰۴ وارد خدمت شد ولی اف۱۰۴ توان مقابله با جنگندهای میگ شوروی را نداشت از این رو نیاز به جنگنده چالاکتر باعث رفتن به دنبال اف۵ شد
اولین سری اف۵ های ترکی از نوع F-5A AND B در سال ۱۹۶۵ سفارش داده شد و در ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۱ تحویل نیروی هوایی ترکیه شد. این تعداد شامل ۱۳ فروند اف۵ بی نسخه اموزشی دو سرنشینه و ۲۰ فروند نسخه شناسایی ار اف ۵ ای نیز می شد. اینها تنها اف۵ های نو ساز بودند که ترکها تحویل گرفتند بعد از این ترکها بارها دست به دریافت نسخه A و B اف ۵ به صورت دست دوم زدند ولی هرگز اف۵ ایی و اف دریافت نکردند اگرچه در برخی منابع جز دارایی انها تعداد کمی نسخه ایی و اف نیز امده ولی هرگز هیچ گذارش رسمی ویا تصویری از دو مدل نیست
در سال ۱۹۸۵ دست کم ۴ فروند اف۵ ای دیگر دست دوم در از امریکا دریافت شد و در سال ۱۹۷۵ ترکیه ۷ فروند دیگر اف۵ از لیبی دریافت کرد. لیبی در زمان حکومت قبل از سرهنگ غزافی تعدادی اف۵ در اختیار داشت ولی بعدها انها را با میگ های شوروی جایگزین کرد و اف۵ ها به ترکها رسید، ۶۰ فروند اف۵ ای و بی دیگر از هلند در سال ۱۹۸۶ تحویل گرفت که در واقع این نسخه تحویلی CF-5 یا همان نسخه تولید شده اف۵ ای و بی در کانادا بود که به هلند نیز فروخته شد و بین سالهای ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۷ در مجموع طی سه دوره ۳۲ فروند اف۵ ای وبی از نروژ نیز دریافت کرد،در سال ۱۹۸۹ دست به دریافت ۹ فروند اف۵ ای از تایوان زدند که اخرین اف۵ های تحویلی به ترکیه است
اف۵ ای/۲۰۰۰ متعلق به تیم اکرجت ستارگان ترک
در کل نیروی هوایی ترکیه ۲۲۰ فروند اف۵ ای و بی را دریافت کرد که در خدمت جایگزین اف۱۰۴ و اف۱۰۰ های این نیرو شدند. در دهه ۱۹۹۰ ترکها در داخل طی پروژه ای با نام اولاک توسط شرکت اسالسان ترکیه و همکاری البیت اسرائیل دست به یکی سری از ارتقائات روی اف۵ های خود زدند که شامل نصب یک نمایشگر چند کاره رنگی درون کابین، اچ یو دی متعلق به جنگنده اف ۱۶، سامانه شناسایی دوست از دشمن APX-101 که ان نیز متعلق به اف۱۶ بود، سامانه ناوبری و رادیویی جدید و سامانه مکان یاب جهانی جی پس اس نیز روی اف۵ ها نصب شد . از انجایی که اف۵ ای و بی رادار ندارد این نسخه نیز فاقد رادار است .در نسخه اموزشی دو سرنشینه بی نیز ارتقائات مشابه ای انجام شد ولی در کابین عقب جنگنده مجهز به دو نمایشگر شد.
به اف۵ های ارتقا یافته در ترکیه اف۵/۲۰۰۰ می گویند
با وجود اینکه اف۵ ارتقا سنگینی را تحمل کردند و یکی از بهترین ارتقائات انجام شده روی اف۵ در جهان از اب در امد(البته نه بهترین) امروزه از خدمت ارتش ترکیه خارج شده اند . اخرین اف۵ در سال ۲۰۱۴ از خدمت خارج شد و امروزه تنها از اف۵ بی در نقش اموزشی انهم کمتر از ۲۰ فروند استفاده می شود اگرچه دست کم ۱۵ فروند همچنان در خدمت تیم اکروجت نیروی هوایی ترکیه یا همان تیم ستارگان ترک قرار دارد
اف۵بی/۲۰۰۰
ترکیه نخستین بار در سال ۱۹۷۳ به امریکا سفارش ۴۰ فروند فانتوم از نوع F-4E را داد. اخرین فروند در سال ۱۹۷۵ تحویل شد و فصل جدید را در نیروی هوایی ترکیه اغاز کرد . در ادامه ترکیه بین سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۷۹ در مجموع ۳۲ فروند دیگر از همین مدل را از امریکا دریافت کردند که در کنار ان هشت فروند ار اف۶ ایی نسخه شناسایی نیز به ترکیه تحویل شد. ار اف۴ برای ترکها ارزش زیادی داشتند زیرا از ار اف۵ و نسخه شناسایی اف۱۰۴ برد بیشتری داشت از این رو ترکها در ادمه هر دو مدل اف۴ ایی و ار اف ۴ ایی را به صورت دست دوم دریافت کردند
در سال ۱۹۸۱ به صورت دست دوم ۱۵ فروند اف۴ ایی دیگر از امریکا تحویل گرفتند و در ادامه ۱۵ فروند دیگر در سال ۱۹۸۴ و ۴۰ فروند دیگر در سال ۱۹۸۷ و ۴۰ فروند دیگر درسال ۱۹۹۱ از امریکا به صورت دست دوم تحویل شد(خط تولید فانتوم در سال ۱۹۷۹ بسته شده بود)
ولی ترکها به غیر از امریکا از المان نیز به صورت دست دوم فانتوم دریافت کردند . برای نمونه در سال ۱۹۹۱ در مجموع ۳۲ فروند ار اف ۴ ایی از المان دریافت شد و حتی مذاکراتی برای دریافت نسخه رزمی اف۴ اف نیز شد ولی به نتیجه ای نرسید. همچنین فانتوم برای اولین بار بحث ورود موشک های هوا به هوا فامد را برای ترکها پیش اورد تا در سال ۱۹۷۳ با سفارش ۳۵۰ تیره موشک اسپارو نسخه E اولین سری اسپارو وارد ترکیه شود که در ادامه به ان خواهیم پرداخت
اف۴ ترمیناتور مسلح به موشک پوپی
ترکیه در مجموع ۲۳۳ فروند فانتوم تحویل گرفت
در دهه ۱۹۹۰ ترکیه طی برنامه ارتقا با کمک شرکت البیت سیستم اسرائیل دست به ارتقا فانتوم های خود زد . در این ارتقا سیم کشی جنگنده عوض شد و همچنین کارایی ورودی هوای متغییر جنگنده افزوده شد. در زمینه الکترونیک کابین مجهز به دو نمایشگر رنگی چند کاره در کابین عقب و جلو شد و یک نمایشگر سر بالای یا همان اچ یو دی به جنگنده افزوده شد. کابین بسیار خلوت تر شد و کنترل جریان سوخت و سلاح به روی دست گاز قرار گرفت .
در این ارتقا رادار اسرئیلی EL-2032 که متعلق به برنامه لاوی بود روی این جنگنده نصب شد که بر روی چندین جنگنده دیگر مانند تی ۵۰ کره جنوبی، تجاس هندی، میگ۲۱ لنسر رومانی و کفیرهای تحویلی به امریکایی جنوبی نصب شده است. ترکیه ۵۴ فروند از این رادار راتحویل گرفت .
رادار جدید دارای برد ۱۵۰ کیلومتر می باشد و توان درگیری همزمان با دو هدف را دارد. این رادار توان کشف اهداف زمینی و دریایی را نیز به فانتوم می دهد و حتی فانتوم با این رادار توان نقشه برداری از سطح زمین را نیز پیدا میکند. توان پایین نگری، توان ثبت هدف در یک گذر و هدایت موشک های رادار فعال چون دربی و امرام از ویژگی های این رادار است
همچنی طی این ارتقا فانتوم های مجهز به سیستم ناوبری جدید بر اساس GPS شدند و همچنین مجهز به سامانه جنگ الکترونیک اسرائیلی Elta EL/L-8222 و سامانه هشدار دهنده ALQ-178V3 شدند که بر روی اف۱۶ ترکی نیز نصب است. هواپیما مجهز به سامانه شناسایی دوست از دشمن جدید شد و از یک رایانه چند ماموریتی قابل برنامه ریزی بهره برد. از جمله تسلیحاتی که روی این نسخه نصب شد میتوان به سلاح هواپرتابی دوربرد پوپی، بمب های هدایت لیزری جی بی یو ۱۰ و ۱۲ موشک ماوریک در نسخه تصویر بردار حرارتی D و نسخه هدایت لیزری G، موشک ضد رادار هارم و موشک کروز بومی اس او ام اشاره کرد. با وجود اینکه این جنگنده توان حمل امرام را داشت ولی همچنان سلاح این پرنده اسپارو و سایدواندر است . شاید یکی از دلایل ان میتواند محول شدن دفاع هوایی به اف۱۶ و عملیات تهاجمی به اف۴ فانتوم باشد . ترکیه ۵۴ فروند فانتوم خود را با کمک اسرائیل ارتقا داد که امروزه با نام اف۴ ترمیناتور ۲۰۲۰ شناخته میشود و تنها نمونه عملیاتی فانتوم در خدمت این ارتش است و انتظار می رود تا سال ۲۰۲۰ در خدمت باقی ماند و احتمالا اف۳۵ جایگزین ان خواهد شد
ترمیناتور مسلح به موشک کروزSOM
همان طور که گفته شد ترکیه ۴۰ فروند ار اف ۴ نیز در خدمت داشت که البته ۳۲ فروند انها از المان به صورت دست دوم دریافت شد. هشت فروند از این جنگندها توسط اسرائیل ارتقا یافت ولی در نهایت چند رشته از حوادث برای این نمونه مانند سرنگونی یک فروند بر فراز سوریه در سال ۲۰۱۲ ، از دست رفتن سه فروند طی دو هفته که یک فروند سقوط کرد و دو فروند در یک تمرین هوایی در اسمان به هم برخورد کردند که در مجموع در دو حادثه اخر شش خلبان ترک از دست رفتند که باعث بازنشستکی ار اف۴ ترکی در سال ۲۰۱۵ شد و البته جای انها را پهباد های دوربرد اسرلئیلی هرموس گرفت. البته تعدادی از اف۱۶ ترکی برای حمل غلاف شناسایی توسعه یافته در داخل ترکیه تغییر یافته اند. این غلاف در جایگاه زیر بدنه حمل می شود که به غیر از دوربین دارای رادار با توان نقشه برداری سه بعدی را نیز دارد (اینک برخی در ایران مدعی این هستند دلیل سرنگونی ار اف۴ های ترکی ارتقا توسط اسرائیل است دلیل بیهوده ای است زیرا در مرحله اول ارتقا شامل الکترونیک بود که باعث سقوط نمی شود و در مرحله بعد برخورد دو جت در اسمان ربطی به ارتقا ندارد. واقعیت این است که سن ناوگان ار اف۴ ترکی بسیار بالا بود از جمله اینکه بخش زیادی از انها سالها در خدمت المان غربی در خط مقدم ناتو در برابر شوروی بوده است )
همکنون تنها ۴۷ تا ۴۹ فروند اف۴ ترمینتاور ۲۰۲۰ در خدمت ارتش ترکیه است
RF-4E
اف۱۶ ستون فقران و اصلیترین جنگنده نیروی هوایی ترکیه است. امروزه ترکیه بعداز امریکا و اسرائیل سوم کاربر بزرگ اف۱۶ در جهان است
داستان اف۱۶ در ترکیه به سفارش ۱۶۰ فروند اف۱۶ سی بلوک ۳۰ در سال ۱۹۸۴ بر می گردد. طی این سفارش قرار شد تعدادی مستقیم دریافت شود ، ۴۲ فروند به صورت کیت به ترکیه منتقل و ساخته شود و ۱۱۰ فروند در انجا تولید شود و چند شرکت ترکی نیز دست به تولید بخش های مهم مانند رادار و موتور و سامانه هدایت اف۱۶ در داخل زدند. در این قرار داد ۴٫۲ میلیارد دلاری قرار شد تمامی جنگندهای از بلوک ۳۰ باشند ولی در مرحله تولید اکثر انها در بلوک ۴۰ تولید شدند. در مجموع ترک های بر اساس سفارش اولیه (یعنی همان ۱۶۰ فروند) بین سالهای ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۵ در مجموع ۴۴ فروند اف۱۶ سی بوک۳۰ و ۱۱۶ فروند اف۱۶ سی بلوک ۴۰ تولید کردند . البته ۲۴ فروند از این تعداد اف۱۶ دی بودند
ولی در ادامه ترکها که از اف۱۶ بسیار راضی بودند در سال ۱۹۹۲ در حالی که همچنان در حال تولید اف۱۶ بودند ۴۰ فروند اف۱۶ سی و دی بلوک ۵۰ و در سال ۱۹۹۴ طی قرار داد دیگری ۴۰ فروند دیگر سفارش دادند. در ادامه در سال ۲۰۰۷ میلادی ترکها ۳۰ فروند اف۱۶ سی و دی بلوک ۵۰+ و ۵۲+ را نیز سفارش دادند
تمامی اف۱۶ در صنایع هواپیما سازی ترکیه TAI تولید شد و در مجموع ترکها ۲۷۰ فروند اف۱۶ تحویل گرفتند و امروزه ۲۴۰ فروند ان همچنان در خدمت است که ۵۷ فروند انها اف۱۶ دی می باشند و در این میان دست کم ۴۶ فروند از اف۱۶ سفارشی مصر نیز در ترکیه تولید شد.
اف۱۶ مصری داستان خود را داشتند در سال ۱۹۹۶ در یک نبرد داگ فایت با یک میراژ ۲۰۰۰ یونانی یک فروند انها با اتش موشک ماژیک شلیکی از میراژ ۲۰۰۰ یونانی سرنگون شد و این خبر تا سال ۲۰۱۲ که توسط اردوغان نخست وزیر وقت اعلام شد مسکوت ماند ولی از ان سو نیز پیروزی هم داشتند . در سال ۲۰۱۴ یک بالگرد میل ۸ سوری را در نزدیکی مرز با ترکیه سرنگون کردند و در چند ماه بعد در همان سال یک میگ۲۳ بی ان سوری باز قربانی موشک امرام شلیک شده از اف۱۶ شد. در برخی دیگر در نوامبر سال ۲۰۱۵ یک فروند سوخو۲۴ نیروی هوایی روسیه مورد هدف یک اف۱۶ ترکی قرار گرفت.البته اف۱۶ ترکی مانند اف۴ همواره در بمب باران کردهای ترکیه نقش داشته است .
برنامه جدید ارتش ترکیه برای اف۱۶ های در خدمت ارتقا ۱۶۵ فروند انها به اف۱۶ سی بلوک ۵۰+ است این نمونه از نظر موتور مشابه دو بلوک قبلی هستند ولی چند تغییر اساسی دارند. اول توان استفاده از مخازن سوخت تطبیقی در دو طرف روی بدنه با ظرفیت هرکدام ۱۹۰۰ لیتر سوخت که به راحتی قابل برداشتن بودند ، یک برامدگی کشیده شده از پشت کابین تا سکان عمودی که محل قرار گیری سامانهای ناوبری و ارتباطی پیشرفته است، رادار ای پی جی ۶۸ وی ۹ با برد کشف ۲۸۷ کیلومتر برضد یک هدف بزرگ و برد ۷۵ کیلومتر بر ضد یک هدف یک متر مربعی . همچنین این مدل با توان نقشه برداری از سطح زمین به صورت روزنه ساختگی توان تصویر برداری از یک جسم ۶۰ سانتیمتری را بر روی زمین دارد
یکی از اف۱۶ بلوک ۵۲+ که در ترکیه ارتقا یافته است
اف۱۶ ترکی به بمب های هدایت ماهواره ای، موشک ضد رادار و ضد کشتی ، موشک های امرام و سایدواندر و موشک کرزو بومی اس او ام و چندین سلاح دیگر تجهیز هستند و از غلاف ناوبری و نشان گذار لیزری لاینترین و اسناپیر استفاده کرده و توان کامل عملیات در شب را دارد(این که برخی در ایران می گویند اف۱۶ ترکی به دلیل سامانه شناسایی دوست از دشمن توان درگیر با جنگنده های غربی را ندارد اشتباه است زیرا اول هیچ منبعی در این مورد وجود ندارد دوم قفل روی یک جنگنده دیگر نیازی به سامانه شناسایی دوست از دشمن ندارد کما اینکه در تمرینات داخلی یک کشور جنگنده های خودی روی هم قفل می کنند، این مسئله مهم است که سامانه های الکترونیکی اف۱۶ ترکی در شرکتهای داخلی تولید شد و از خارج نیامده است)
در جولای سال ۲۰۰۲ ترکیه هفتمین شریک برنامه اف۳۵ شد. در سال ۲۰۰۹ ترکیه طی قرار داد با لاکهید با هزینه ۱۱ میلیارد دلار خواهان خرید ۱۱۶ فروند اف۳۵ ای نسخه متعارف نیروی هوایی شد. البته این قرار داد بسته نشد بلکه ترکیه اعلام کرد خواهان خرید این تعداد است .اف۳۵ ها قرار است در همان صنایع هوا فضای ترکیه یا همان TAI تولید شود و از طرفی این صنایع دومین تولید کننده بزرگ بدنه اف۳۵ است و قرار است این بدنه برای کشورهای دیگر نیز ساخته شود. البته در برنامه اف۳۵ ترکیه چند مشکل پیش امد.
هنگامی که در سال ۲۰۰۷ ترکیه ۳۰ فروند اخر اف۱۶ خود را سفارش داد بین ترکیه و امریکا مشکلاتی به وجود امد که باعث شد برخی قطعات برای تولید اف۱۶ به ترکیه برای مدتی داده نشود این مسئله باعث شد ترکیه از ترس پیش امدن مشکلی مشابه دست به اصلاحاتی در قرار داد زد . از طرفی با افزایش هزینه اف۳۵ ترکیه اعلام کرد ممکن است تعداد کل به ۱۰۰ فروند کاهش یابد و از سوی دیگر ترکیه همان مشکلی را دارد که دیکر مشتریان اف۳۵ دارند و ان عدم قبول دادن کدهای رادار اف۳۵ به مشتریان است . ترکیه چندین دور مذاکره با امریکا سر این مسئله انجام داد ولی امریکا راضی نشد . ولی در نهایت در سال ۲۰۱۲ بخشی از سفارش اف۳۵ ها را داد و در سال ۲۰۱۵ تولید بدنه اف۳۵ های خود را در داخل اغاز کرد. قرار است تا اوائل سال ۲۰۱۷ اولین سری اف۳۵ های خود را تحویل بگیرد اگرچه تا اوائیل سال ۲۰۱۶ دو فروند اف۳۵ را برای ارزیابی عملیاتی وارد خدمت خواهد کرد
ترکیه بین ۱۰۰ تا ۱۱۶ فروند اف۳۵ را تحویل خواهد گرفت البته ممکن است سفارش افزایش نیز یابد ولی ترکیه بخشی از این برنامه است و بدنه را تولید خواهد کرد. همچنین ترکیه بخشی از تولید کننده سلاح اف۳۵ نیز خواهد بود که مربوط به برنامه موشک SOM می شود
تی ۳۸ تالون
ترکیه در سال ۱۹۷۹ برای جایگزینی جت های اموزشی تی ۳۳ خود دست به دریافت ۳۰ فروند تی ۳۸ تالون دست دوم از امریکا زد. تالون یک جت اموزشی غیر رزمی بر اساس اف۵ است و شباهت کلی بسیاری به اف۵ بی دارد . البته با وجود تعداد زیادی اف۵ بی در خدمت ولی باز ترکیه تی ۳۸ را تحویل گرفت. در ادامه ترکیه ۴۳ فروند دیگر نیز در سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۳ از امریکا دریافت کرد که امروزه اصلیترین جت اموزش ترکها است
ترکیه با ورود اف۱۶ به کشور و ارتقا فانتوم ها در صدد ارتقا این نسخه بر امد و طی برنامه ارتقاء ناوگان را مجهز به کابین رنگی شامل دو نمایشگر رنگی درون کابین کرد که شامل یک برنامه رایانه ای برای شبیه سازی حالت های مختلف رادار و جنگ افزار نیز می شود بدون اینکه سلاح و راداری در کار باشد. همکنون ۶۸ فروند تی ۳۸ در خدمت ترک ها می باشد که نسخه ارتقا یافته را در اصطلاح تی ۳۸ ام می نامند
T-38
SF-60: یک هواپیما موتور پیستونی اموزشی با دو ترکیب دو خدمه در کنار هم ساخت النیا ایتالیا است ولی در ترکیه تولید شد. همکنون بین ۳۵ تا ۳۷ فروند ان در خدمت است که پاییه ترین هواپیمای اموزشی ارتش ترکیه است
KAI KT-1 : یک توربوپراپ اموزشی با دو کابین پشت سرهم برای اموزش خلبانان جت. این هواپیما ساخت کره جنوبی است و ترکیه ۴۰ فروند از این هواپیما دریافت کرد. ترکیه در ادامه در سال ۲۰۱۳ سفارش ۱۵ فروند دیگر را داد ولی این بار این تعداد را در داخل تولید کرد. این هواپیما از یک هواپیمای توربوپراپ ساخت پرات اندوتنی کانادا بهره میبرد و مجهز به صندلی پرتاب شونده است
KAI KT-1
TAI Hürkuş: یک توربوپراپ اموزشی رزمی توسعه یافته در صنایع هواپیما سازی ترکیه که در واقع همان KAI KT-1 ترکی است ، ساخت این هواپیما در سال ۲۰۰۶ اغاز شد و اولین پرواز این هواپیما در اوت سال ۲۰۱۳ انجام شد. Hürkuş دارای موتور توربوپراپ پی تی ۶ ساخت پرات اندویتنی کانادا است که روی هواپیما های چون پی سی ۷ و ۲۱ و یا سوپر توکانو نصب شده است . هواپیما دارای کابین شیشه ای با سه نمایشگر در هر کدام از کابین ها می باشد و دارای صندلی پرتاب شونده است
Hürkuş قرار است در دو نقش اموزشی و پشتیبانی هوایی نزدیک وارد خدمت شوند و تا کنون ۴ فروند ان ساخته شده است.چهار مدل از این پرنده توسعه خواهد یافت. … Hürkuş-A: نسخه پاییه اموزشی که حتی به بازار غیر نظامی نیز فروخته خواهد شد ، Hürkuş-B: نسخه اموزشی برای ارتش ترکیه دارای کابین با سه نمایشگر رنگی و اچ یو دی. کابین این جنگنده حالت پرواز با اف۱۶ و اف۳۵ را شبیه سازی میکند. این مدل بدون رادار و سلاح با کمک نرم افزار خود می تواند تمامی حالت های رادار و سلاح را شبیه سازی کند، Hürkuş-C : نسخه پشتیبانی هوایی نزدیک با توان حمل ۱٫۵ تن مهمات در پنج جایگاه خارجی است . این نمونه توان حمل یک سامانه دید حرارتی با توان نشان گذاری بمب های لیزری را دارد و میتواند بمب های هدایت لیزری ویا سلاح های ترکی چون موشک هدایت لیزری میزراک را حمل کند. از دیگر سلاح های قابل جمل این هواپیما غلاف مسلسل ۱۲٫۷ م م ویا توپ ۲۰ م م ، تا هار بمب مارک ۸۲ و یا مارک ۸۲ و غلاف راکت ۷۰ م م اشاره کرد .. بیشترین سرعت این هواپیما ۵۴۵ کیلومتر بر ساعت است و برد ان به ۱۴۰۰ کیلومتر می رسد. این نسخه برای مقابله با گروه های شبه نظامی و تروریستی بسیار گزینه مناسبی است
TAI Hürkuş
سی ۱۳۰ هرکولس : ترکیه اولین بار در سال های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۵ دست به خرید ۵ فروند سی ۱۳۰ ایی از امریکا زد. در ادامه یک فروند در سال ۱۹۷۱ و ۲ فروند در سال ۱۹۷۳ تحویل گرفت.در سال ۱۹۹۲ این کشور ۵ فروند سی ۱۳۰ بی را دست دوم تحویل گرفت و ۶ فروند در سال ۱۹۹۳ تحویل گرفت . همکنون ۱۵ فروند سی ۱۳۰ در خدمت ترکیه
سی ۱۶۰ تی: ترکیه در سال ۱۹۷۱ دست به دریافت ۲۰ فروند سی ۱۶۰ ترانسال از ارتش المان غربی زد که در ترکیه سی ۱۶۰ تی نامیده شد. همکنون ۱۶ فروند از این هواپیما در خدمت است.
سی ان ۲۳۵: سی ان ۲۳۵ یک هواپیمای ترابری دو موتوره محصول مشترک کاسا اسپاینا و مالزی است. سی ام ۲۳۵ یک هواپیما توربوپراپ دو موتوره با توان حمل ۶ تن بار و ۵۱ سرباز مسلح است و برد ان با بار کامل به ۱۸۰۰ کیلومتر می رسد. این هواپیما پر تعداد ترین هواپیمای ترابیر ارتش ترکیه است . اولین بار قرار داد تولید تحت امتیاز این هواپیما در سال ۱۹۹۱ بین ترکیه و اسپانیا بسته شد و بین سال های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۸ در شرکت ترکی TAI تولید شد.دو فروند مستقیم تحویل شد و ۵۰ فروند در داخل ترکیه تولید شد. این هواپیما در چند نقش در ترکیه به کار رفت . ۴۳ فروند در نقش ترابری استفاده شد ، چهار فروند در نقش جستجوی دریایی و ضد زیر دریایی که این نسخه دارای سامانه هشدار دهنده راداری، لیزری، فروسرخ، سامانه دید حرارتی برای پرواز شبانه، کاونده مغناطیسی برای کشف زیر دریایی و سونار میباشد و زیر بال میتواند موشک ضد کشتی هارپون و یا اژدر حمل کند، همچنین یک فروند در نقش جاسوس الکترونیک برای شنود مکالمات دشمن و یک فروند برای جنگ الکترونیک و جمع اوری علائم الکترونیک به کار می رود
CN-235
ایرباس ای ۴۰۰ اطلس: ایرباس ای ۴۰۰ اولین هواپیمای ترابری نظامی توربوپراپ ساخت ایرباس است که هدف ان جایگزینی هواپیما های چون سی ۱۶۰ و سی ۱۳۰ برای بسیاری از اعضای ناتو بود. ترکیه نیز می خواهد سی ۱۶۰ ها و سی ۱۳۰ های خود را با این هواپیما جایگزین کند. اطلس دارای چهار موتور توربوپراپ هر یک با ۱۱۰۰۰ اسب بخار می باشد و میتواند ۵۰ تن بار ویا ۱۱۶ سرباز را با خود حمل کند. برد این هواپیما با ۵۰ تن بار۳۳۰۰ کیلومتر می باشد و بیشترین سرعت ان ۷۸۱ کیلومتر بر ساعت است
ترکیه هشت فروند از این هواپیما را سفارش داده و همکنون دو فروند ان را تحویل گرفته است
ایرباس ای ۴۰۰ ام
هواپیمای هشدار دهنده زودهنگام بوئینگ ۷۳۷(اواکس): ترکیه در سال ۲۰۰۶ میلادی دست به سفارش چهار فروند هشدار دهنده زودهنگام (اواکس) بر اساس بدنه بوئینگ ۷۳۷ به بوئینگ زد.این نخستین باری بود که ترکیه مجهز به اواکس می شود که به این کشور توان رسید دشمن را در برد ۴۵۰ کیلومتری را میدهد و به ترک ها که دارای سرزمین کوهستانی هستند اجازه میدهد تا حملات ارتفاع پایین و یا حملات موشک های کروز را رصد کنند.اواکس تاثیر بسیاری در توان دفاع هوایی ترکیه داشت زیرا برای اولین بار ترکها توان رصد دشمن را در عمق خاک خودش را یافتند
همچنین ترکیه دارای هفت فروند سوخت رسان کی سی ۱۳۵ ار در خدمت دارد که در مرحله نخست هفت فروند را به شکل دست دوم در سال ۱۹۹۷ تحویل گرفت که دارای موتور توربوفن Pratt & Whitney J57 می باشد و البته ترکیه دو سال بعد دو فروند دیگر کی سی ۱۳۵ تحویل گرفت ولی از قرار معلوم از انها در نقش دیگری استفاده میکند
اواکس بوئینگ۷۳۷
تسلیحات
موشک هوا به هوای فروسرخ AIM-9 سایدواندر: ترکیه جز اولین کشورهای بود که در سازمانده ای نیروی هوایی خود موشک هوا به هوا داشت. این کشور در سال ۱۹۵۶ همان سالی که موشک سایدواندر عملیاتی شد دست به خرید این موشک زد. در سال ۱۹۵۸ این کشور ۶۰۰ تیره موشک AIM-9B نخستین نمونه این موشک را برای شلیک از اف۸۶ های خود دریافت کرد که این تعداد بعدها روی اف۱۰۰ و اف۱۰۴ نیز استفاده شد. با فاصله زیاد بین سال های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۵ این ارتش ۷۵۰ تیره AIM-9P3 را دریافت کرد. جالب اینکه ترکیه از جمله نخستین کشورهای خریدار سایدواندر بود ولی برای دو دهه با وجود بودن موشک های پیشرفته تر از قدیمترین نسخه ان یعنی همان نسخه بی استفاده میکرد. در سال ۱۹۹۱ این کشور ۳۱۰ تیره سایدواندر نسخه M دریافت کرد و ۲۰۰ تیره دیگر در سال ۱۹۹۶٫ ۵۰۰ تیره دیگر درسال ۱۹۹۹ از نسخه M دریافت کرد . در مرحله اخر از سال ۲۰۰۸ تا کنون طی دو سری سفارشی این کشور ۲۴۵ تیره نسخه AIM-9X را دریافت کرده است که پیشرفته ترین نمونه این موشک است.
موشک هوا به هوای AIM-7 اسپارو: با دریافت اف۴ فانتوم این کشور دست به دریافت ۳۵۰ تیره AIM-7E در سال ۱۹۷۴ از امریکا زد که نخستین موشک رادار نیم فعال این کشور بود یک سال بعد این کشور ۲۰۰ تیره دیگر نیز دریفات کرد . ۷۵۰ تیره دیگر در سال ۱۹۷۹ و ۲۴۰ فروند دیگر این بار از نسخه F در سال ۱۹۸۲ دریافت کرد. در همان دهه ۴۳۰ تیره دیگر از نسخه اف دریافت کرد و در ادامه در دهه ۱۹۹۰ بیش از ۳۰۰ تیره AIM-7M دریافت کرد. اسپارو تنها از فانتوم و اف۱۰۴ اس پرتاب می شود
موشک هوا به هوای AIM-120 امرام: امرام نخستین موشک رادار فعال ترک ها است.نخستین بار در سال ۱۹۹۹ این کشور ۱۳۷ تیره امرام نسخه B با برد ۵۰ کیلومتر را دریافت کرد و در ادامه طی ۲۵۴ تیره نسخه سی با برد ۱۰۵ کیلومتر را دریافت کرد. امرام تنها از اف۱۶ این کشور پرتاب می شود
اف۱۶ بلوک ۵۲+ مسلح به سایدواندر نسخه ایکس و امرام نسخه سی
موشک هوا به زمینAGM-65: اولین بار ترکها ۵۰۰ تیره نسخه A و B را در دهه ۱۹۸۰ دریافت کردند و بعدها در سال ۱۹۹۳ و دیگر بار در سال ۱۹۹۹ در مجموع ۳۵۴ تیره موشک ماوریک از نوع لیزریG را دریافت کردند
موشک ضد رادار AGM-88 هارم: ترکیه ۱۰۰ تیره موشک هارم در سال ۱۹۹۳ از امریکا دریافت کرد
موشک هوا به زمین کروز AGM-84H: این کشور در سال ۲۰۰۶ میلادی ۵۰ تیره موشک کروز اسلم –ایی ار را برد ۲۷۰ کیلومتر دریافت کرد
موشک هوا به زمین پوپای: ترکیه در سال ۱۹۹۶ ۴۶ تیره از این موشک را برای پرتاب از فانتوم های خود از اسرائیل دریافت کرد
موشک کروز هوا به زمین SOM: موشک کروز هوا به زمین ساخت ترکیه با برد ۲۵۰ کیلومتر که از اف۱۶ و اف۴ های این ارتش پرتاب می شود
سلاح هواپرتابAGM-154: سلاح هواپرتاب بدون پیشرانه با برد ۲۲ تا ۱۳۰ کیلومتر بسته به ارتفاع پروازی ، برای پرتاب از اف۱۶٫ این کشور ۱۰۴ تیره از این موشک را در سال ۲۰۰۶ تحویل گرفت
بمب هدایت ماهواره ای جی دم: ترکیه ۴۰۰ تیره از این بمب را در بین سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ تحویل گرفت و در سال ۲۰۱۵ میلادی نیز ۱۴۰۰ تیره دیگر را سفارش داد
بمب هدایت ماهواره HGK : یک بمب هدایت ماهواره ۹۰۰ کیلوگرمی ساخت صنایع TÜBİTAK SAGE ترکیه که از سال ۲۰۰۴ در خدمت است. نسخه دوربردتر ان با نام KGK-1 با برد ۶۰ کیلومتر البته با وزن ۲۵۰ کیلومتر نیز در خدمت است
بمب هدایت لیزری LGK: یک بمب هدایت لیزری ساخت صنایع TÜBİTAK SAGE ترکیه در انواع ۴۵۰ و ۲۵۰ کیلوگرم که از سال ۲۰۰۲ در خدمت است
بمب هدایت لیزری سری پیوی ۲ : ۱۰۰ تریه از این کیت برای نصب روی بمب های ۲۲۵ کیلوگرمی مارک ۸۲ و ۹۰۰ کیلوگرمی مارک ۸۴ در سال ۱۹۹۷ تحویل شده .
پدافند هوایی
موشک پدافند هوایی هاوک: هاوک در حالی حاضر سامانه میان برد اصلی ارتش ترکیه است. این سامانه از دهه ۱۹۷۰ در خدمت این ارتش بود ولی در سال ۲۰۰۲ طی قراردادی با ریتون امریکا ارتقائاتی روی انها انجام شده است که شامل تغییر رایانه اتش و ارتقا عناصر انالوگ با عناصری دیجیتال است و ارتقا کنسول کاربران با تجهیزات و نماشگر های دیجیتال رنگی است . ارتش ترکیه در سال ۲۰۰۲ دست به سفارش ۸ اتش بار و ۱۷۵ موشک هاوک نسخه K و P زد . این نسخه مجهز به رادار سه بعدی است و میتواند به جای موشک هاوک موشک امرام نیز شلیک کند که هاوک امرام نیز خوانده می شود. همکنون ۴۸ اتش بار هاوک در خدمت ترکیه است
توپ ۳۵ م م اورلیکن: ۱۲۰ قبضه از این توپ ۲ لول ۳۵ م م در شرکت ترکی ( Mechanical and Chemical Industry Corporation) تحت امتیاز تولید شد . تعدادی از این توپها با تجهیز به یک رادار جستجو و یک رایانه اتش تبدیل به سامانه هدایت اتش شدند. در این روش دو توپ به یک رادار جستجو با برد ۴۰ کیلومتر تجهیز می شوند (شبیه سامانه اسکای گارد ولی نسخه ترکی ان)
راپیر: ترکیه در سال ۱۹۸۳ دست به سفارش ۳۶ اتش بار راپیر با ۷۵۰ موشک و ۱۲ رادار جستجوی بلیند فایرز که در سال ۱۹۸۵ طی سفارش دیگر دوباره ۳۶ اتش بار و ۱۲ رادار و ۵۱۵ موشک دیگر سفارش داد. در سال ۱۹۹۶ طی سفارش بزرگی ۷۸ سامانه راپیر ۲۰۰۰ سفارش داد که شامل ۸۴۰ موشک راپیر مارک ۲ بی و ۱۲ رادار جستجو نیز می شد . همچنین طی قرار دادی راپیر های تحویل در دهه ۱۹۸۰ نیز به استاندارد راپیر ۲۰۰۰ رسید.
استینگر: اولین بار ترکیه در سال ۱۹۸۶ دست به سفارش موشک استینگر زد اگرچه تمامی سفارشات تا میانه دهه ۱۹۹۰ تحویل شد. ۴۸۰۰ موشک از انواع A و C تحویل این کشور شد. ۴۶۹ موشک دیگر در سال ۱۹۹۳ سفارش داده شد و ۹۰ موشک در سال ۲۰۱۱٫ در این میان برای تجهیز برخی واحدهای که دارای لانچر های چند گانه هستند در سال ۱۹۹۹ این کشور پنچ رادار هشدار دهنده MPQ-64 را نیز سفارش داد. حدود ۱۰۸ تا ۱۲۰ لانچر همکنون در خدمت ارتش ترکیه است
سامانه پدافند هوایی Atilgan PMADS : این سامانه در ترکیه توسعه یافت که شامل یک لانچر با هشت موشک استینگر و یا ایگلا در صوت در خواست مشتری خارجی است. این سامانه شامل یک لانچر پرتاب که دارای یک سایت دید حرارتی و مسافت یاب لیزری است که استفاده از سامانه در شب را نیز ممکن می سازد . همچنین لانچر دارای یک مسلسل ۱۲٫۷ م م هماهنگ با لانچر پرتاب استینگر نیز است . این سامانه کاملا مشابه سامانه اونجر است . لانچر بر روی شاسی چرخدار ویا شنی دار میتوان نصب شود و میتوان لانچر چهار تایی و یا هشت تایی روی خودرو سوار کرد . گفته شده ۱۵۰ عراده ام۱۱۳ برای حمل این سامانه تغییر یافته است. این سامانه به قزاقستان و بنگلادش (با موشک ایگلا) و هلند با استینگر فروخته شده است
ترکیه مجهز به موشک پاتریوت نیست ولی پاترویت های امریکایی و المانی در این کشور در قالب ناتو مستقر هستند
گرداوری: عبدالحمید تارخ
